Stichting Omroep Muziek zet in op erfgoedontsluiting

Gisteren is in het Muziekcentrum van de Omroep (MCO) het officiële startschot gegeven voor het Project Digitalisering SOM-collectie. Projectleider Marjon van Schendel presenteerde de plannen die voorzien in het catalogiseren, digitaliseren en vanaf 2020 online beschikbaar stellen van een substantieel deel van de bladmuziekcollectie van de sinds 2013 gesloten Muziekbibliotheek van de Omroep (MCO-MB).

SOM-directeur Roland Kieft sprak zijn enthousiasme uit voor dit project dat wordt gesubsidieerd door het Ministerie van OCW en de Gemeente Hilversum. Daarnaast complimenteerde hij Van Schendel met haar richtinggevende voorwerk en sprak hij zijn vertrouwen in haar en het projectteam uit.
Anne Visser – beleidsmedewerker Media, Cultuur & Erfgoed van de Gemeente Hilversum – beschreef de collectie als een schatkamer waaruit alle bewoners van het MCO en daarbuiten kunnen putten. Ze kondigde aan dat de mediastad actief betrokken zal zijn bij het project om te proberen de toegevoegde waarde van de collectie te vergroten.

Het projectteam (met in het midden projectleider Marjon van Schendel)
foto: Charlotte Sienema

Projectleider Van Schendel bracht een ervaren projectteam samen bestaande uit Marian Hellema (procesbeschrijver digitalisering), Michael de Groot (websiteontwerper) en de oud-MCO-MB-medewerkers Jan Jaap Kassies (collectiespecialist, marketeer) en Eric van Balkum (metadataspecialist). De gemeente levert na de zomer medewerkers die een rol krijgen in het voorbereiden en verwerken van de te digitaliseren bladmuziek.

Tijdens de eerste weken van het half juni begonnen traject ligt de nadruk op het zoeken van samenwerking met relevante organisaties (Stichting DEN, OCLC, Koninklijke Bibliotheek, Instituut voor Beeld en Geluid) en het laten invoeren van de tienduizenden cataloguskaartjes door Ingressus, een bedrijf dat bibliotheken ondersteunt. Afgelopen maandag is een eerste zending van ongeveer 14.000 kaartjes verscheept, die als pilot dient. In de komende week verwacht men in zee te gaan met een bedrijf dat de digitalisering op zich zal nemen. De focus ligt daarbij op het repertoire van de ensembles uit de rijke radiojaren (1945-1980); The Skymasters, De Zaaiers, de orkesten van Klaas van Beeck, Paul Godwin en Jan Corduwener, om er enkele te noemen.

Jan Jaap Kassies zwaai 14.000 cataloguskaartjes uit.

Zowel de bestaande als de nieuwe catalogusgegevens zullen worden toegevoegd aan de nationale bibliotheekcatalogus op www.bibliotheek.nl, wat bijdraagt aan de vindbaarheid en bekendheid van de enorme bladmuziekcollectie. Ook wordt onderzocht of deze metadata als linked data kunnen worden opgenomen in het Netwerk Digitaal Erfgoed. De website www.muziekschatten.nl en de MCO-MB-catalogus zullen – voorzien van nieuwe functionaliteit – uiteindelijk worden ingebed in een nieuwe SOM-website.

Bron: De omroepcollectie herleeft!

‘If you know how to catalogue music, you can catalogue anything’

Joseph Hafner ‘This is happening with Linked Data in Canada’

De laatste sessie die ik persoonlijk kon bijwonen ging over linked data en catalogiseren. Daarin ging het niet specifiek over muziek, maar zoals voorzitter Joseph Hafner het treffend zei: ‘If you know how to catalogue music, you can catalogue anything’.
Hafner vertelde enthousiast over een grootschalig multidisciplinair initiatief rondom linked data, waarin diverse Canadese universiteiten en bibliotheken sinds vorig jaar samenwerken en profiteren van elkaars kennis op dit gebied. Veel van de medewerkenden hebben een muziekachtergrond. Wordt vervolgd.

Vervolgens kreeg ‘catalogiseergoeroe’ Massimo Gentili-Tedeschi ruim baan om nog geestdriftiger kond te doen van het IFLA Library Reference Model (LRM). Daarin worden de verworvenheden gecombineerd en mankementen verwijderd van de drie concepten:

• Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR)
• Functional Requirements for Authority Data (FRAD)
• Functional Requirements for Subject Authority Data (FRSAD)

Volgens Gentili-Tedeschi leidt dit tot een enkel consistent, verbeterd en definitief model dat alle aspecten van bibliografische data in zich verenigt. Dit regelwerk zou ondersteuning moeten geven aan en een stimulans betekenen bij het gebruik van bibliografische gegevens in linked data-omgevingen. De veranderingen zijn legio, maar stuk voor stuk in lijn met recente conceptuele praktijken. Zo doen de entiteiten Agent, Place, Collective Agent, Nomen en Time-span hun intrede en worden Person, Family en Corporate Body sub-entiteiten van Agent en Collective Agent.
Het wachten is op goedkeuring van de IFLA Committee on Standards. De ervaren Italiaan maakte een vreugdehuppel toen hij aankondigde dat hij die snel verwacht. De eerste significante wijzigingen voortkomend uit de LRM zullen zijn opgenomen in de april 2018-versie van de RDA Toolkit.

Eric van Balkum

Over een Grieks zusterinstituut en een vruchtbare kennismaking

De derde en voor mij laatste congresdag was maar een halve. In de middag stonden namelijk voor mijn vakgenoten excursies op de agenda.
Om 9 uur schoof ik aan bij de vergadering van IAML-sectie ‘Cataloguing’ teneinde te horen waarmee men zich zoal bezighoudt. Na een korte inleiding door voorzitter Joseph Hafner kreeg Jennifer Ward – die in de VS een studie Nederlands voltooide, maar dat terzijde – het woord. Ze vroeg de aanwezigen om  raad over een vraagstuk dat zich bij het Muscat-project voordeed. Daarin worden bladmuziekbronnen van over de gehele wereld  beschreven. Het ging nogal in detail en omdat ik de presentatie van Artemis Papadaki niet wilde missen verliet ik het zaaltje.

Artemis Papadaki ‘National Radio-Television Archive of Contemporary Classical Music: material of the items and copyright’

De Griekse stond op punt van beginnen, dus ik had goed getimed. Tot ze in 2013 gedwongen moest stoppen – waar ken ik dat jaartal toch van …? – maakte ze een inventarisatie van klassieke partituren in de collectie van de Griekse publieke omroep (ERT, opgericht in 1938). Door de woelige geschiedenis die het land ook sindsdien doormaakte was dat een interessante klus.
Uiteindelijk catalogiseerde Papadaki 1026 werken van 211 componisten, met het uiteindelijke doel deze in digitale vorm openbaar te maken voor studiedoeleinden. Daarom had ze zich goed in het auteursrecht verdiept en de nog levende componisten naar hun mening hierover gevraagd. Velen stonden positief tegenover openbaarmaking. Desondanks zag ze auteursrechtelijk beren op de weg.
Ik toonde haar de muziekschattenwebsite en vertelde dat wij er niet in waren geslaagd de rechten goed te regelen, maar dat zich sinds het ontstaan in 2011 nagenoeg niemand meldde met een copyrightklacht. Dat leek haar hoop te geven.

Artemis Papadaki’s poster

In de pauze ontmoette ik André Avorio voor het eerst in persoon. Hij zei me dat hij juist klaar was met een project rond muziekartikelen binnen de Open Music Library. Eind vorig jaar stokte ons contact nadat hij er niet in was geslaagd een PostGreSQL-export van de klassieke muziekschattentitels in genoemde muziekportal te importeren. We keken samen naar het het Excel-alternatief dat ik hem destijds stuurde. Daar hoopt hij binnen enkele weken wel een mooie service mee te kunnen creëren. Op openmusiclibrary.org zijn dan de titels ook via hun bezetting te vinden en worden gebruikers doorgelinkt naar de bronwebsite; een extra, internationaal platform voor de gedigitaliseerde klassieke stukken uit de omroepmuziekcollectie dus!

Eric van Balkum

Conservatorium Antwerpen: een jazzcollectie komt tot leven

Tijdens de openingsceremonie van het IAML-congres ontmoette ik twee oude bekenden Johan Eeckeloo en Jan Dewilde; typische Vlamingen (bescheiden, uiterst vriendelijk, vol humor). Beiden werken in een Koninklijk Conservatorium; Johan in dat van Brussel, Jan in dat van Antwerpen. Als ik ze ontmoet ben ik – opvallend genoeg(?) – altijd degene die vertelt en zijn zij de geïnteresseerd luisterende partij. Daarom weet ik eigenlijk nauwelijks wat voor werkzaamheden ze in hun instituten doen. Hoewel ik ze dat natuurlijk kan vragen kon ik me wat Jan betreft vanochtend beperken tot luisteren.
Er volgde een uiterst boeiend verhaal dat aardig past in mijn ideaalbeeld voor ontsluiting, gebruik en promotie van een collectie.

Jan Dewilde ‘‘All that jazz’: the jazz collections in the library of the Royal Conservatoire of Antwerp’

Het Antwerps Conservatorium blijkt te beschikken over twee grote nalatenschappen van Belgische jazzverzamelaars, Albert Michiels (1923-2008) en Jack Sels (1922-1970). Beide collectie bestaan uit posters, grammofoonplaten, muziekcassettes, videobanden, bladmuziek, tijdschriften en andere papieren documenten.
In samenwerking met het Vlaamse erfgoedinstituut VIAA digitaliseerde het conservatorium meer dan 6000 items uit de collectie. Jan is er bovendien in geslaagd een conservatoriumensemble te interesseren voor de rijke Belgische jazzgeschiedenis. Het voert composities uit de bladmuziekcollectie uit. Daarnaast treedt het conservatorium ook op als uitgever.
Uit heel de presentatie blijkt dat de muzikale omgeving waarin de collecties verkeren het gebruik en de waarde ervan versterken.
Wel heb ik nu nog meer vragen voor Jan…

Eric van Balkum

Metadata issues for the future

Na een voortreffelijk diner met mijn vrouw in visrestaurant Zvejnieka Dels en een uitstekende nachtrust in hotel Opera toog ik om half negen opgewekt weer richting de conferentielocatie. Gelukkig trof ik mijn oud-manager Martie Severt in de hal die mij attendeerde op de lezingencyclus Metadata issues for the future van IAMLs Cataloguing Section en me afhield van een blunder van de eerste orde. Deze presentaties vormden nota bene de belangrijkste niet-toeristische reden om af te reizen naar dit congres…

De eerste spreker was Marie Després-Lonnet die in moeizaam Engels een filosofische uiteenzetting hield over de onhoudbaarheid van het FRBR-begrip ‘werk’ als het om muzikale composities gaat (‘Musical works are uncreated’), om daarna te concluderen dat wij als muziekinformatieprofessionals ons beter verre houden van deze bespiegelingen. Die raad neem ik nu ter harte.

Met Kimmy Szetos From music cataloging to global linked data sharing: an examination of roles, rules and models werd het een stuk interessanter! Met een aansprekend voorbeeld van de klant die een ‘vrolijk lied van Schubert’ zocht dat op een verzamelalbum van Maria ‘Estrada’ zou moeten staan toonde hij de gebreken van de gemiddelde bibliotheekcatalogus aan. ‘Met een beetje eigen kennis én de hulp van Google’ vond Szeto voor de klant hier uiteindelijk de bedoelde uitvoering van Seligkeit door Maria Stader. Een van de redenen hiervoor is de zoekmachines als Google leren van het zoekgedrag van hun gebruikers en zo steeds beter kunnen associëren en interpreteren.
‘Keyword searching is not enough’, aldus Szeto, waarna hij de noodzaak van linked data uitlegde, vooral bij het zoeken naar muziek. ‘Computers kunnen oneindig rekenwerk aan, maar we moeten ze met semantische, gestandaardiseerde gegevens voeden’.
Szeto pleit daarom voor authorisering van zoveel mogelijk samengestelde zoeksleutels (toonsoort, uitgeversnummer/plaatnummer gekoppeld aan uitgever, opusnummer gekoppeld aan componist of titel) en gaat proberen dat via zijn werkgroep te bereiken.

Kimmy Szeto ‘From music cataloging to global linked data sharing’

Ook de lezing van de Amerikaans-Noorse Ann Kunish sprak erg tot mijn verbeelding. Samen met een Deense firma onderzochten de muziekafdelingen van Noorse openbare bibliotheken de mogelijkheden om hun gebruikers een zoekfunctie te leveren waarmee ze zowel de bibliotheekcollecties kunnen doorzoeken als de websites van commerciële muziekaanbieders als Spotify, Bandcamp en Naxos. Voor het onderzoek was een subsidie van € 1.000.000 uitgetrokken en de bibliotheekgebruikers werden er nadrukkelijk bij betrokken.
De conclusie was uiteindelijk dat de onverenigbaarheid van de metadata uit de diverse bronnen een succesvolle toepassing in de weg stond. Als andere succes blokkerende redenen noemde Kunish: het gebrek aan genoeg financiële middelen, het nauwelijks uit te bannen waanbeeld dat ‘alles al op het internet is te vinden’ en het structurele gebrek aan geschoolde muziekinformatieprofessionals. Positieve noten waren de welwillende houding van de commerciële aanbieders, het versterkte besef dat alle muziekbibliotheken op consequente manier (centraal) moeten catalogiseren en de bevestiging van het feit dat metadata-standaarden hard nodig zijn.

Ann Kunish ‘Metadata: the greatest barrier to digital services in the Music Library?’

Eric van Balkum

Berichten uit Oost-Europa

Paweł Nodzak presenteert de Edwin Kowalik Music Society

Van het maandagmiddagprogramma volgde ik nog twee lezingen naast die waarvan ik al verslag deed.
Paweł Nodzak uit Polen schetste een portret van de Edwin Kowalik Music Society, die zich – net als zijn naamgever deed – toelegt op het ondersteunen en promoten van visueel gehandicapte musici. Al 18 jaar lang publiceert en archiveert men tijdschriften en bladmuziek in braille.

De presentatie van de in Griekenland woonachtige Armeense Christine-Ani Tokatlian raakte slechts zeer oppervlakkig aan het muziekbibliotheekwerk. Op basis van haar cultuurfilosofische proefschrift concludeerde ze dat met het klimaat voor hedendaagse serieuze muziek in haar vaderland bedroevend is gesteld. De jongere generatie componisten heeft nauwelijks wegen om haar muziek gepubliceerd of uitgevoerd te krijgen, zowel om financiële redenen als door het conservatieve – door de voormalige Sovjet-Unie bepaalde – artistieke klimaat. Het sinds 1990 onafhankelijke land heeft daardoor moeite om een eigen culturele identiteit te ontwikkelen. Sommige toondichters vroegen haar ten tijde van haar onderzoek wanhopig hun partituren mee te nemen naar het Westen en een goed woordje voor hen te doen. Zoals we na haar lezing samen constateerden bevat ook de omroepmuziekcollectie nauwelijks bladmuziek van jongere Armeense componisten. Wel was ze verrast over de rijke vertegenwoordiging van de oudere generatie 😊.

Eric van Balkum

RIPM-update vanuit Rīga

Na het schrijven van mijn blog over de ochtendsessies koos ik voor twee lezingen over de stand van zaken bij Répertoire International de la Presse Musicale (RIPM). Deze organisatie houdt zich sinds 1980 bezig met het digitaliseren en ontsluiten van muziektijdschriften verschenen tussen 1766 en 1962.
Nicoletta Betta presenteerde haar literatuurstudie over het Letse muziekleven in de Westerse muziektijdschriften. Daarin ging het veelal over emigrerende musici en componisten.

Nicoletta Betta tijdens haar presentatie.

Benjamin Knysak maakte daarna bekend dat RIPM enthousiast bezig is ongeveer 40 Amerikaanse jazztijdschriften te digitaliseren en ontsluiten. Die taak is niet eenvoudig omdat jazztijdschriften niet systematisch zijn verzameld door bibliotheken. Er zijn veel lacunes. Knysak kon op basis van twee zoekvragen – ‘Dizzy Gillespie’ en ‘bebop’ – al een tip van de sluier oplichten over de veelbelovende functionaliteit die zal worden geboden.

RIPM-oprichter H. Robert Cohen bedankt Benjamin Knysak voor zijn presentatie.

Eric van Balkum

De maandagochtendsessies

De blogserie die ik over het IAML-congres zal schrijven zal vanaf nu een (sterk) persoonlijk karakter krijgen omdat ik logischerwijs keuzes moet maken uit het rijke congresprogramma.
De dag begon met de working meeting van de broadcasting and orchestra libraries section, kundig voorgezeten door mijn voormalige collega Nienke de Boer. Nienke had mij kort voor het congres gevraagd iets te komen vertellen over www.muziekschatten.nl, de website met gedigitaliseerde bladmuziek en vertelde (omroep)muziekgeschiedenis.

Daartoe maakte ik snel een videopresentatie met een aansprekende selectie (voormalige) omroepensembles en op van vertoning daarvan schilderde ik de opzet en mogelijkheden van de website en ook kort van de (repertoire)catalogus (voorbeeld van koorwerken van Letse componisten). Op de vraag naar de verkrijgbaarheid van de bladmuziek moest ik toegeven dat het daarmee droevig is gesteld (voor zover ze niet is gedigitaliseerd).

Na mij vertelde Marina Mihaelica (musicologe op het muziekdepartement van de Letse Nationale Bibliotheek) over het elan waarmee men de afgelopen 25 jaar (vanaf de onafhankelijkheid) werkt aan het verzamelen en catalogiseren van bladmuziek en geluid (voorbeeld van een catalogusrecord). Op haar afdeling werken negen mensen en er is nog veel te doen. Ze ging verder vooral musicologisch in op de collectie waarop ik gelegenheid nam over te steken naar zaal 081D waar Frédéric Lemmers juist startte met zijn exposé over de uitdagingen die leidden tot de keuze om van twee nagelaten 78-toerencollecties van de verzamelaars Yves Becko (opera) & Marc Danval (jazz) te digitaliseren. Op basis van praktische, historische en auteursrechtelijke overwegingen is besloten om deze collecties te selecteren voor een 4½ jaar durend project waarin de 30.000 platen worden gedigitaliseerd, duurzaam opgeslagen en beschikbaargesteld via de website van de Koninklijke Bibliotheek van België (en mogelijk ook Europeana).

Frédéric Lemmers (KB België) presenteert zijn ‘Digitizing sound archives at Royal Library of Belgium : challenges and difficulties encountered within a huge digitization project’

Eric van Balkum

IAML-congres 2017 in Rīga van start

De Nationale Bibliotheek van Letland, plaats van handeling van het IAML-congres.

Met een toespraak van Andris Vilks (directeur van de Letse Nationale Bibliotheek) en een optreden van kokle-speler Laima Jansone is gisteravond het muziekbibliothecarissencongres in Rīga geopend. Een hartelijk weerzien met diverse oude bekenden en prettige kennismaking met onbekende collega’s. Vandaag zijn er diverse sessies met lezingen (voor de gewenste inhoudelijke kennisvergroting).
Componist Ēriks Ešenvalds leidt de dag in met een beeldend verhaal hoe de bibliotheek van Cambridge hem inspireerde tot het schrijven van een multimediasymfonie Northern lights. Uitspraken als ‘Libraries are temples of wisdom’, ‘Every time you enter a library to order a book or score is a sacred moment’ en ‘Libraries inspire!’ klinken elke congresganger als muziek in de oren.

Eric van Balkum

IAML-conferentie in Riga

Van 18 tot en met 22 juni vindt het jaarlijkse IAML-congres plaats in fraai gelegen Rīga.
Muziekinformatieprofessionals uit heel Europa (en verder) zullen naar de Letse hoofdstad reizen om nieuwe ontwikkelingen in hun vakgebied te vernemen en hun buitenlandse collega’s (weer) te ontmoeten.
Naast vergaderingen van de verschillende IAML-werkgroepen zijn er publiek toegankelijke lezingen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Een kleine greep uit het programma:

• Die Musikmanuskripte in den Repositorien Lettlands: Ein Bericht über Fonds, deren Zustand und Erforschungssituation
• What were Mennonites singing when they traveled through the Red Gate into Latvia?
• Digitizing sound archives at Royal Library of Belgium : challenges and difficulties encountered within a huge digitization project
• Archiving a living composer: building Arvo Pärt’s personal archive
• The importance of music libraries to conductors and orchestras
• From music cataloging to global linked data sharing: an examination of roles, rules and models
• ‘All that jazz’: the jazz collections in the library of the Royal Conservatoire of Antwerp
• Music libraries: ‘Give the people what they want!’ : discussion on the future of music libraries

Namens ons land zitten Nienke de Boer en Martie Severt een dagdeel met lezingen voor.
Plaats van handeling is de Latvijas Nacionālā bibliotēka, de Letse pendant van onze Koninklijke Bibliotheek.

Latvijas Nacionālā bibliotēka