Koninklijk Conservatorium Brussel converteert 77.000 oude steekkaarten in een onlinecatalogus
De catalogus Bladmuziekcollectie van de Belgische Openbare omroep (BOO) – van NIR tot VRT – met veel unieke en onuitgegeven partituren staat voor het eerst online. Dit werd gerealiseerd dankzij een driejarig erfgoedproject binnen het Koninklijk Conservatorium Brussel en met de steun van het departement Kunsten & Erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap. Tot nu toe was de collectie enkel lokaal toegankelijk op steekkaarten. Deze werden geconverteerd en leveren nu een databank met 77.000 records op. De 4000 meest boeiende muziekhandschriften werden bovendien met gedetailleerde beschrijvingen en muziek specifieke informatie verrijkt.
Polifonia, een nieuw onderzoeksproject dat met drie miljoen euro wordt gefinancierd door het Horizon 2020-programma van de EU, zal in de komende 40 maanden de verbindingen tussen muziek, mensen, plaatsen en evenementen onderzoeken en recreëren van de zestiende eeuw tot de moderne tijd.
De bevindingen van Polifonia worden voor iedereen beschikbaar gesteld in een wereldwijd-verbonden online database en vergroten ons begrip van het Europese muzikale erfgoed. Het Meertens Instituut is een van de partners in dit internationale onderzoeksproject.
Afgelopen donderdag heeft de Raad voor Cultuur alsnog een positief advies gegeven aan cultuurminister Van Engelshoven voor toetreding van vijf organisaties tot de Culturele basisinfrastructuur voor de periode van 2021 t/m 2024. Namens zeven initiërende instellingen diende het Instituut voor Beeld en Geluid – als het knooppunt voor de AV- en mediasector binnen het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE) – onlangs een aangepast plan in voor het project Podiumkunst.net. Dat herziene plan kan dus nu op de volledige steun van de Raad rekenen.
De steun voor het plan is een van de schaarse lichtpuntjes in de duisternis die na 2013 intrad voor de muzikale en theatrale erfgoedsector met de opheffing van Muziek Centrum Nederland (MCN) en het Theaterinstituut (TIN), het sluiten van de Muziekbibliotheek van de Omroep en de intrekking van de landelijke subsidie voor het Nederlands Muziek Instituut (zo treffend beschreven in Jacqueline Oskamps Opslaan en vernietigen). Want hoewel de minister zegt geen geld te geven aan de individuele instellingen komt het de aandacht voor en vind- en zichtbaarheid van hun collecties wel ten goede.
In de komende concessieperiode van vier jaar gaat Podiumkunst.net naar eigen zeggen:
de schatkamers van de podiumkunsten openstellen voor makers, onderzoekers en liefhebbers
collecties van muziek- en theaterinstellingen toegankelijk maken voor iedereen
bewustwording en kennisdeling over collecties stimuleren bij alle instellingen
de geschiedenis van de Nederlandse podiumkunsten levend maken
Podiumkunst.net wil intensief samenwerken met alle instellingen in de podiumkunsten. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat hun collecties een netwerk vormen. Dat betekent dat elke instelling verantwoordelijk is voor zijn eigen collectiedeel in het archief.
Podiumkunst.net zorgt voor:
een open netwerk en ondersteuning voor iedereen die materialen of een collectie wil openstellen
een toegankelijke infrastructuur, waarmee gegevens samengevoegd kunnen worden en analoge collecties gedigitaliseerd
bewustwording, zodat het voor alle instellingen eenvoudig en vanzelfsprekend wordt om hun collecties open te stellen
bewaking van kwaliteit door het conformeren aan de standaarden (zoals de DERA) en door samen te werken met Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) en het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE)
De muzieksector en de theatersector kennen elk een eigen dynamiek die een verschillende benadering vraagt. Bij de muzieksector gaat het vooral om het koppelen van metadata van de erfgoedmaterialen uit de verschillende erfgoedcollecties. De eerste prioriteit voor de komende vier jaren is het gemeenschappelijk uitwerken van de twee functies. Hiertoe worden vanuit de twee domeinraden (Muziek en Theater) gemeenschappelijke voorzieningen ontwikkeld.
In samenwerking met Dr. Cynthia Liem (TU Delft) heeft Muziekweb een groot deel van zijn audiogegevens naast die van online bladmuziekgigant IMSLP kunnen leggen.
Dit was eerder niet mogelijk doordat de titels in het Nederlands geregistreerd en beschreven stonden, maar na een grote vertalingsslag door Muziekweb kon dr. Liem dankzij een ‘fuzzy matching’ procedure concluderen dat er een perfecte (100%) match was met tenminste 50.000 titels van Muziekweb en IMSLP.
Daarnaast waren er ook 15.000 gedeeltelijke matches die variëren van 87% tot 99%.
Het vertalingsproces kon pas op grote schaal toegepast worden na samenwerking met studenten van de TU Delft die een geautomatiseerd vertalingssysteem voor klassieke werken hebben ontworpen.
Doordat klassieke-muziektitels vaak vaste criteria in de titel hebben staan (componist, toonsoort, uitvoerende etc.) zijn deze titels op een ordelijke manier te analyseren en te vertalen.
IMSLP (ook wel bekend als het International Music Score Library Project, of Petrucci Music Library) is een online bladmuziek archief voor bladmuziek uit het publieke domein.
Sinds de lancering in februari 2006 worden bijna 500.000 partituren van rond de 18.000 componisten ter download aangeboden op de website.
IMSLP geldt onder klassieke musici als een zeer waardevolle catalogus om naar partituren te speuren.
Door het maken van koppelingen zoals deze tussen grote archieven en catalogi wereldwijd, wordt er voor zowel de muziek, bladmuziek en de wetenschap belangrijk terrein gewonnen.
Door middel van Linked Open Data zoals deze heeft iedereen toegang tot niet alleen de partituren, maar ook bijvoorbeeld de originele uitvoering van het stuk.
Meer koppelingen betekent ook meer luisteraars, lezers en geïnteresseerden voor het vakgebied.
Het IAML-bestuur nodigt u uit om deel te nemen aan een reeks online vergaderingen in de week van 20 juli. Deze sessies, die samenvallen met de data van het uitgestelde IAML-congres in Praag, bieden leden de gelegenheid om contact te leggen, verslag uit te brengen over lopende activiteiten en projecten en om kwesties van professioneel belang te bespreken. De vergaderingen vinden plaats via het Zoom-platform en duren elk maximaal 90 minuten.
Om u in te schrijven voor de open vergaderingen en koffielounges, stuurt u een bericht naar Anders Cato, IAML-secretaris-generaal, met vermelding van uw naam en institutionele aansluiting. Het is niet nodig om aan te geven welke vergaderingen u wilt bijwonen. De deadline voor inschrijving is vrijdag 17 juli. Geregistreerde deelnemers ontvangen uiterlijk op maandag 20 juli Zoomlinks naar alle open vergaderingen.
Het Koninklijk Conservatorium Brussel (KCB), School of Arts Erasmushogeschool digitaliseert de collectie bladmuziek van de openbare omroep en onderzoekt de mogelijkheden om deze te ontsluiten. Deze collectie heeft een uniek cultureel belang. Ze bevat orkestrepertoire, jazzmuziek, koorwerken, oratoria, opera en liederen, met daaronder vele unieke partituren en manuscripten. CEMPER, Kunstenpunt, Muziekarchief VRT, VIAA/PACKED en het Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel (AMVB) zijn ondersteunende partners. Het project verloopt in twee fases en wordt mogelijk gemaakt met steun van de Vlaamse overheid. De middelen voor de tweede fase werden recent toegekend.
De collectie Bladmuziek van de Openbare Omroep (BOO)
De oude Belgische omroep of het Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (NIR) / Institut National de Radiodiffusion (INR) — opgericht in 1930 — had vanaf de beginjaren een uitgebreide muziekdienst met de nodige ensembles die van bladmuziek voorzien werden. Veel muziekopnames waren er nog niet in de pioniersjaren en de orkesten en ensembles speelden dan ook live. Naast specifieke compositieopdrachten en het aankopen van partituren werden bestaande composities ook vaak in huis gearrangeerd. Stilaan groeide de muziekbibliotheek. Na de federalisering in 1960 gingen BRT en RTB hier ijverig mee verder en beheerde de collectie gemeenschappelijk. In de tijd dat CEO’s nog geen belang hechtten aan het erfgoed, werd de bibliotheek helaas in 1998 zowat op straat gezet. Dankzij de toewijzing van de bladmuziekcollectie aan het toenmalige Vlaams Radio Orkest en Vlaams Radio Koor is er vandaag nog een rijke collectie van ‘omroepmuziek’. Op lange termijn is het de bedoeling dat de collectie wordt ondergebracht in de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Brussel, de meest geschikte instelling om de collectie in een latere fase te bewaren en de dienstverlening te organiseren.
De collectie telt ca. 66.000 titels van composities, in strekkende meters beslaan de partituren 1,1 km. Een collectie van dergelijke omvang raak je niet onmiddellijk kwijt en ter voorbereiding van een toekomstige herbestemming werd in oktober 2018 een subsidiedossier ingediend door het Koninklijk Conservatorium Brussel (KCB), School of Arts van de Erasmushogeschool. Als houder van het kwaliteitslabel Vlaamse Erfgoedbibliotheek komt de bibliotheek van het Brussels conservatorium in aanmerking voor projectsubsidies op het Cultureelerfgoeddecreet van 2017.
Digitalisering en ontsluiting Fase 1
De ondersteunende partners van het eerste uur – Kunstenpunt (voorheen als Muziekcentrum), Muziekarchief VRT en CEMPER (voorheen als Resonant) — werkten met de KCB-bibliotheek een plan uit om nu al een deel van de collectie te digitaliseren en ontsluiten. Gelukkig moet er niet van nul worden vertrokken: de collectie zelf is geregistreerd op steekkaarten en die catalogus is nog volledig intact. In 2003 werd dankzij het Max Wildiersfonds de symfonische muziek al grondig bestudeerd en verscheen een studie die de geschiedenis en de werking van de verschillende ensembles en orkesten in beeld bracht. Andere partners in het project zijn VIAA/PACKED en Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel (AMVB).
Met de projectsubsidies wordt getracht de collectie voor een groot deel gebruiksklaar te maken. In het eerste werkjaar werd gestart met de catalogisering en digitalisering. Het Muziekarchief van de VRT had al voor de start van het project een deel van de oude fiches gescand. Die worden nu omgezet naar een gelijkaardige catalogus die de conservatoriumbibliotheek al in gebruik heeft, maar als zelfstandige module. Er werd ook gekozen om zo snel mogelijk te starten met het digitaliseren van de bladmuziek. Het conservatorium beschikt immers over een scanatelier. Op piekmomenten kan uitgeweken worden naar het AMVB die over een gelijkaardige scanner beschikken. Tot nu toe werden 51.000 partituren gedigitaliseerd. Momenteel wordt ook onderzocht op welke platformen de composities in publiek domeinen aan geboden kunnen worden. Hierbij hoort het onderzoek naar het klaren van de rechten. De twee projectmedewerkers worden bijgestaan door een stuurgroep waarin de projectpartners zetelen. Dit is eerder om de praktische werkzaamheden op te volgen. Omdat het digitaliseren ook wel inhoudelijke beslissingen met zich meebrengt wordt gewerkt met drie focusgroepen (jazz, koor, orkest) bestaande uit componisten, dirigenten, musici en experts.
Digitalisering en ontsluiting Fase 2
In het tweede werkjaar dat nu kan starten met de toegekende middelen voor fase 2, wordt de catalogisering en digitalisering verdergezet en wordt een onderzoek opgestart in hoeverre de VRT nog opnames bezit en in hoeverre dit gekoppeld kan worden aan de bladmuziekcollectie. In functie van concertprogrammatie zal ook gewerkt worden aan een communicatieplan voor musici, ensembles en orkesten.
Mariet Calsius CEMPER (Centrum voor Muziek- en Podiumerfgoed)
Het Gelders Orkest & Orkest van het Oosten in Arnhem zoekt een Muziekbibliothecaris voor 36 uur per week | Vacature voor een Betaalde functie, Fulltime | Sluitingsdatum: 18-02-2020
Het Gelders Orkest & Orkest van het Oosten zijn beide hoogwaardige symfonieorkesten met een lange bestaansgeschiedenis. Na een periode van intensieve samenwerking vormen beide orkesten sinds 1 september 2019 één organisatie. Vanuit de kernen Arnhem en Enschede verzorgen de orkesten live symfonische muziek in Gelderland, Overijssel en daarbuiten. Vanaf seizoen 2020-2021 gaan de orkesten verder onder de naam Phion, Orkest van Gelderland & Overijssel.
Phion wil zoveel mogelijk mensen van betekenis zijn met live symfonische muziek. Daarom biedt het een breed spectrum aan muzikale belevenissen. Met vertrouwde én nieuwe geluiden en samenwerkingsverbanden binnen én buiten het eigen vakgebied. Phion wil iedereen laten ervaren hoe verrassend symfonische muziek kan zijn. Het publiek in Gelderland en Overijssel, maar ook de rest van Nederland. En niet alleen in de concertzaal, maar juist ook daarbuiten. Zo valt er voor iedereen wat te ontdekken.
Om onze organisatie te versterken, zoeken wij een proactieve, nauwgezette en resultaatgerichte
Muziekbibliothecaris
36 uur per week (1 fte)
Wat kunnen we je bieden?
Een uitdagende functie voor zowel de kern Arnhem als de kern Enschede van het Phion.
Een mooie en interessante organisatie in beweging.
Flexibele werktijden, in overleg te bepalen.
Standplaats van de functie is Arnhem.
Wat ga je doen?
Als bibliothecaris ben je voornamelijk verantwoordelijk voor de dagelijkse verzorging van de bladmuziek voor de musici van beide orkestkernen. Deze verantwoordelijkheid bestaat uit:
Het inwinnen van informatie over uitgaven van bladmuziek en orkestbezettingen ten behoeve van de artistieke planning.
Het tijdig bestellen, beheren en archiveren van gecomponeerde muziek.
Signaleren van eventuele problemen met betrekking tot levering, gebreken, onduidelijkheden en vragen over bezetting, versies, et cetera.
Het registreren van de geprogrammeerde werken in het planningsysteem OPAS met de juiste titels, bezetting en speelduur.
Het betekenen; dit in nauw overleg met de verschillende strijkersaanvoerders.
Tijdig verzorgen van de juiste muziek in de juiste vorm voor de orkestleden en remplaçanten.
Het verspreiden van het materiaal en het na afloop weer innemen en indien van toepassing retourneren.
Het aansturen van de assistent-muziekbibliothecaris.
Aansturen en coördineren van de vrijwilligers die het orkest ondersteunen.
Aanspreekpunt en vraagbaak voor de musici, dirigenten, management, orkestinspecteur en solisten en levert hen desgevraagd ook partituren aan ter voorbereiding op de producties.
Actief een bijdrage leveren aan het beheer en verzorging van de bladmuziek en bibliotheek en bekijkt daarbij de mogelijkheden voor eventuele digitalisering.
In deze functie werk je vooralsnog onder de verantwoordelijkheid van de Manager Planning en Productie. In het kader van de nauwe samenwerking tussen de orkestkernen ben je bereid incidenteel te reizen naar beide vestigingsplaatsen, dus ook Enschede. De standplaats is Arnhem.
Wie ben jij?
Je hebt aantoonbaar een HBO werk- en denkniveau.
Je hebt gedegen kennis van klassieke (symfonische) muziek en bij voorkeur aantoonbare ervaring als muziekbibliothecaris.
Je bent op de hoogte van het functioneren van een symfonieorkest.
Je kunt goed omgaat met deadlines, bent stressbestendig en accuraat.
Je beheersing van de Nederlandse en Engelste taal in woord en geschrift is uitstekend. Goede beheersing van andere Europese talen is een pre.
Je bent zelfstandig, goed toegankelijk, flexibel, resultaatgericht en gericht op service en samenwerking.
Kennis van en ervaring met OPAS.
Het geniet de voorkeur dat je een strijkinstrument bespeeld, minimaal op het niveau van gevorderde amateur.
Met oog op toenemende digitalisering van bladmuziek verwachten wij dat je hier interesse en kennis van hebt en weet welke ontwikkelingen op dit gebied spelen.
Reageren? Heb je belangstelling stuur dan je motivatie en CV voor 18 februari 2020 naar info@hetgeldersorkest.nl onder vermelding van ‘Vacature Muziekbibliothecaris’.
Voor vragen over de functie en de sollicitatieprocedure kun je terecht bij Judith Peeters, HR manager, te bereiken op telefoonnummer 06-22 40 52 65.
Het tijdperk van de cd is voorbij, beseft ook de bibliotheek Utrecht. Met de naderende verhuizing neemt de bieb daarom afscheid van haar cd-collectie, bestaande uit zo’n 26.000 stuks. Voor sommige bezoekers is dat best jammer. ,,Je kapt een bos toch ook niet omdat er maar drie mensen in lopen?”Emma Thies 19-12-19, 20:25
In de hoogtijdagen van het cd-tijdperk stond er op zaterdagmiddag soms een rij van 20 meter voor de uitleenbalie van de muziekafdeling, herinnert Jack van ’t Pad (62) van de bibliotheek in Utrecht zich. ,,We stonden met tien man personeel op de afdeling, we leenden waanzinnig veel uit”, vertelt Van ’t Pad, die veertig jaar geleden begon als muziekbibliothecaris.
,,De collectie bestond op haar hoogtepunt uit zo’n tachtigduizend cd’s. Elk jaar kochten we drie- à vierduizend nieuwe exemplaren in, iedere medewerker had zijn eigen genre. Ik was verantwoordelijk voor pop.”
Dat muziek steeds meer wordt gestreamd is nu eenmaal een maatschappelijk proces dat plaatsvindt. Van iets wat minder geleend wordt, ga je minder in de kast zetten. We zijn tenslotte geen museum. Je kunt je ertegen blijven verzetten, maar dat heeft weinig zin.
Stuk rustiger
De bruisende muziekafdeling is niet meer wat-ie vroeger was: op de bovenste verdieping van de bibliotheek is het vandaag de dag een stuk rustiger. In de loop der jaren werd Van ’t Pad dan ook ‘algemeen’ bibliothecaris.
De cd-collectie werd steeds kleiner en vanaf begin 2019 stopte de bibliotheek helemaal met het inkopen van nieuwe cd’s. De 26.000 stuks die zich nog wel in het gebouw bevinden worden een stuk minder opgepakt, bestudeerd en uitgeleend dan tien jaar geleden.
Hoewel een enkeling nog plichtsgetrouw een exemplaar komt lenen, zijn de hoogtijdagen van de cd-uitleen toch echt voorbij, weet ook het bibliotheekbestuur. En daarom werd de knoop doorgehakt: de collectie gaat niet mee naar het nieuwe gebouw van de bibliotheek.
Streaming
,,Het gros van de mensen streamt of downloadt tegenwoordig nu eenmaal muziek”, vertelt Isabella Arons, woordvoerder van de bibliotheek. ,,We kijken naar wat het publiek doet, vraagt en leent. De uitleen van cd’s is de afgelopen jaren bijna steil naar beneden gegaan, dus we zijn inderdaad tot het besluit gekomen om ermee te stoppen.”
Van ’t Pad, die zo’n veertig jaar in de bieb werkt, snapt dat wel. ,,Er zijn nog ongeveer driehonderd vaste muziekleners in de regio Utrecht, relatief gezien zijn dat er niet veel”, legt hij uit. ,,Dat muziek steeds meer wordt gestreamd is nu eenmaal een maatschappelijk proces dat plaatsvindt. Van iets wat minder geleend wordt, ga je minder in de kast zetten. We zijn tenslotte geen museum. Je kunt je ertegen blijven verzetten, maar dat heeft weinig zin.”
1 euro per stuk
De cd’s die de bibliotheek momenteel nog in haar bezit heeft, worden niet zomaar op straat gezet, vertelt Arons. ,,Al onze echt unieke exemplaren gaan naar muziekbibliotheek Muziekweb in Rotterdam. Veel bibliotheken die nu gestopt zijn met cd’s, hebben hun materiaal aan Muziekweb afgestaan, dus zij hebben een grote collectie”, zegt Arons.
,,Daar kunnen mensen nog steeds fysiek een cd’tje huren, en zij digitaliseren ook materiaal. In onze bibliotheek kunnen mensen via de computer op Muziekweb naar cd’s luisteren.”
De overige cd’s worden in de verkoop gedaan: van 2 tot en met 14 februari zijn alle cd’s voor 1 euro per stuk te koop.
Leden
Leden van de bibliotheek kregen vorige week een mailtje met het nieuws. Het is bibliotheekbezoeker Ab (69) niet ontgaan. Met een handgeschreven ‘boodschappenlijstje’ struint hij door de muziekschappen.
,,Ik hoorde dat de collectie ermee stopt, dus ik dacht: ik ga nog eens even goed kijken. Deze heb ik al gevonden”, zegt hij, terwijl hij trots een groengele cd met daarop de muziek van Vivaldi uit zijn tas tovert. ,,Ik had eerlijk gezegd wel verwacht dat de collectie er op een dag mee zou stoppen. ’t Hoort erbij, hè.”
Héél jammer
Bibliotheeklid Ignatia (65) leent drie tot vijf keer per maand een stapel cd’s. Ze vindt het lastig te begrijpen. ,,Het klopt gewoon niet. Er zijn veel oudere leden hier waar de bibliotheek op drijft, maar nu zetten ze compleet in op de jeugd”, zegt ze. ,,Ik vind het héél jammer dat de service gaat verdwijnen. Je kapt een bos toch ook niet omdat er maar drie mensen in lopen?”
Bezoekster Hetty (52) sluit zich daarbij aan. ,,Écht heel jammer. Ik houd van lekker een cd’tje opzetten als ik in de woonkamer bezig ben. Als ik in de toekomst iets wil lenen, kan dat gewoon niet meer.”
Gemis
Van ’t Pad hoopt de fanatieke leden desondanks enthousiast te kunnen maken voor de nieuwe bibliotheek. Want: de muziek gaat de bieb zeker niet uit. ,,Ik vertel ze allemaal wat er gaat komen, zoals zuilen met Muziekweb erop zodat je muziek kunt luisteren”, vertelt hij.
,,Veel leden vinden het jammer, maar ze moeten het zién.” Wordt het voor hem zelf niet ontzettend wennen om de enorme collectie niet meer te kunnen aanschouwen? ,,Ik groei graag mee met veranderingen. Tuurlijk wordt het een gemis. Maar ik heb het opgebouwd en ik mag het afsluiten.”
Bladmuziek is niet in elke lokale bibliotheek aanwezig. Klanten kunnen echter wel in de catalogus bladmuziek opzoeken en aanvragen bij een andere bibliotheek. Met de afbeelding van de eerste pagina (notenbeeld) kan de klant vooraf goed inschatten of dit de bladmuziek is die hij of zij zoekt en of dit past bij zijn of haar niveau en smaak. Zo kan de klant bladmuziek beter vinden en wordt onnodig IBL voorkomen. De realisatie komt voort uit de afspraken die gemaakt zijn in het Plan van Aanpak Bladmuziek, onderdeel van het Gezamenlijk Collectieplan.
Scans gemaakt door Musidesk met subsidie PICA
De scans van de afbeeldingen worden verzorgd door Musidesk. Musidesk verzorgt via haar Landelijke Dienstverlening Bladmuziek de selectie en ontsluiting van bladmuziek. Vanaf 2019 scant zij voor de ontsluiting in de catalogus, van elke nieuwe bladmuziektitel (circa 1.000 per jaar) uit haar aanbod behalve de cover, ook de eerste pagina muziek. Met een subsidie van stichting PICA was zij in staat om een deel van de in 2017 en 2018 aangeboden titels te voorzien van een afbeelding van de eerste pagina. Op dit moment zijn er ruim 1.500 afbeeldingen gescand en zijn er bij ruim 1.000 titels afbeeldingen van de eerste pagina zichtbaar in de catalogus.
KB maakt afbeeldingen zichtbaar op Bibliotheek.nl
De KB heeft een aantal ontwikkelingen doorgevoerd waardoor de afbeeldingen nu zichtbaar zijn in de catalogus op Bibliotheek.nl. De afbeeldingen kunnen ook bij landelijk zoeken in lokale cataloguspagina’s van openbare bibliotheken worden getoond. Bibliotheken die dit willen, kunnen hiervoor het beste contact opnemen met de leverancier van hun catalogus die deze functionaliteit kan ontwikkelen.
Iedere zomer komen muziekbibliothecarissen een week bijeen voor de IAML-conferentie (International Association of Music Libraries, Archives and Documentation Centres). Dit jaar was Krakau de plek waar 300 professionals uit 36 landen ontwikkelingen in hun vakgebied bespraken. In 2009 wijdde IP een bijdrage aan dezelfde conferentie in Amsterdam. Nu, tien jaar later, vragen we een paar Nederlandse conferentiegangers wat er is veranderd.
Vanzelfsprekend noemt vrijwel iedereen als eerste de rap voortschrijdende digitalisering. Zo kijkt Nienke de Boer (orkestbibliothecaris bij Het Balletorkest) naar de ontwikkelingen om bladmuziek vanaf een tablet te spelen en naar de verschillende methodes waarmee je digitaal aantekeningen kunt maken. De tablet rukt snel op in het brede muziekleven, maar wordt in de orkestwereld nog mondjesmaat toegepast. Dit komt door de beperkte beschikbaarheid van digitale bladmuziek en de logistieke eisen van een grote organisatie. Nienke: ‘Het is goed om bij te houden wat er gaande is en vooral soms ook om even te wachten of de nieuwe toepassing echt doorzet of plaatsmaakt voor een betere.’
Koppelen van collecties Paula Quint (bibliothecaris bij het Nederlands Muziek Instituut) ziet steeds vaker dat de databases en catalogi van verschillende organisaties met elkaar worden verbonden. ‘In Nederland worden bijvoorbeeld Muziekschatten en Muziekweb aan elkaar gekoppeld.’ Muziekschatten is het project van de Stichting Omroep Muziek (SOM) voor het digitaliseren van hun bladmuziekarchief. De SOM bleef verweesd achter na de grootscheepse cultuurbezuinigingen in 2013. Eric van Balkum (applicatiebeheerder van Muziekschatten.nl) maakte het hele proces van nabij mee en heeft het project Muziekschatten mede door de woelige tijden geloodst. Hij gaf op de conferentie een presentatie over de stand van zaken: inmiddels zijn er 60.000 titels gescand en beschikbaar gekomen op de nieuwe Muziekschatten-website.
Eric van Balkum tijdens zijn presentatie. foto: Anna Bzdęga
Nieuwe muziekdatabases Noor Breuning (informatiespecialist muziekwetenschap bij Bibliotheek UvA) hoorde op de conferentie voor het eerst over de database Discovering music: early 20th century. Dit is een vrij toegankelijke database van de British Library met een verzameling artikelen over componisten en hun muziek in de sociale, politieke en culturele context. Ook werd haar aandacht getrokken door BabelScores. Deze database biedt toegang tot digitale bladmuziek van hedendaagse componisten. Een deel is vrij toegankelijk. Je kunt er per componist een overzicht vinden van werken, een aantal geluidsfragmenten van opnames en een korte biografie.
Van collectie naar ondersteuning Martie Severt (hoofd bibliotheek Koninklijk Conservatorium Den Haag) ziet het meer inzetten op ondersteuning van de gebruikers van de bibliotheek als een van de belangrijkste verschuivingen in het vakgebied. Voor hogescholen betekent dit dat de bibliotheek beter in de onderwijsstructuur moet worden verweven. Denk bijvoorbeeld aan samenwerking met de Researchafdeling op het Conservatorium. Steeds meer bibliotheken van conservatoria en universiteiten ontwikkelen voor de eerstejaarsstudenten een cursus informatievaardigheden. Daarbij worden – specifiek voor muziekwetenschappers – (digitale) bronnen gepresenteerd met de daarbij behorende zoekstrategieën. Een mooi voorbeeld is de Répertoire International de Littérature Musicale (RILM), aldus Severt. RILM is een bibliografisch project waarin alle artikelen, boeken en dissertaties, zowel gedrukt als digitaal, op het gebied van de muziekwetenschap worden verzameld en ontsloten. Daarnaast komen er steeds meer LibGuides online. In de LibGuides worden bronnen per studierichting of onderwerp gepresenteerd, zijn er handleidingen voor literatuuronderzoek te vinden en worden studenten geholpen met de regels omtrent citeren, auteursrecht en bronvermelding.
Community librarian Jantien Dubbeldam (bibliothecaris bij Artez conservatorium Zwolle) presenteerde op de conferentie haar ervaringen met het implementeren van de principes van de ‘community librarian’ bij haar op de opleiding. Ze probeert actief studenten te benaderen die de bibliotheek links laten liggen. Jantien vraagt bijvoorbeeld docenten om studenten erop te wijzen wat de meerwaarde van de bibliotheek kan zijn. Zo kwam er bijvoorbeeld een WhatsApp-groepje waarin studenten met studieproblemen elkaar ontmoetten in de bibliotheek, om elkaar bij de les te houden en te ondersteunen. Hoewel Jantien succesjes weet te boeken, zijn er ook uitdagingen zoals het omgaan met beperkte middelen en de ingesleten eilandencultuur. Jantien: ‘Maar dat zal me er niet van weerhouden dit studiejaar weer met frisse moed verder te gaan.’
Ria Warmerdam
Medewerker Bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium, Den Haag
Nederlandse Vereniging van Muziekbibliotheken, Muziekarchieven en Muziekdocumentatiecentra 